Justyna Dąbrowska - "Zawsze jest ciąg dalszy. Rozmowy z psychoterapeutami"

Najnowsza książka Justyny Dąbrowskiej zawiera trzynaście rozmów z psychoterapeutami, są to znów osoby starsze, „będące na ostatnim odcinku drogi życiowej”. Napisałam „znów”, bo autorka wydała wcześniej „Spojrzenie wstecz”, Nie ma się czego bać” i „Miłość jest warta starania”.  Znam na razie tę ostatnią i obiecałam sobie przeczytanie dwóch poprzednich. Bardzo podobała mi się też „Jaka piękna iluzja” – zapis pięknej i mądrej rozmowy z Magdaleną Tulli; znam i cenię jej niełatwą twórczość.

Justyna Dąbrowska, podobnie jak przy rozmowach z Mistrzami, zaczyna często od pytania o wiek, o samopoczucie, powraca też niekiedy zapytanie, co jest warte starania. Jej bohaterowie często dziwią się, gdy uświadamia im, że psychoterapeuci żyją najdłużej. Wspólnie poszukują na to odpowiedzi, podkreślają, jak np. Bogdan de Barbaro, że ich życie „jest przeciekawe”, że muszą być w dobrej formie, by pomagać innym – to zdanie Wojciecha Eichelbergera. Każdy z rozmówców mówi z pasją o swojej pracy, wciąż jest w nich wielka ciekawość drugiego człowieka, którego chcą poznać, diagnozować i pomagać rozwiązywać jego problemy.

Nie zabrakło tu oczywiście pytań o sprawy ostateczne, o przemijanie, śmierć czy przygotowanie do odejścia. W odpowiedziach nie ma wielkiego smutku, rozpaczy,  jest zgoda na to, co nieuniknione i spokojne pogodzenie się z tym. Bogdan de Barbaro z humorem mówi o „opłoceniu” ogrodu, co jest ważne, gdyby się „zalzheimerzył całkowicie”. Niektórym pomaga buddyzm, innym wiara w Boga.

Rozmowy z psychoterapeutami skłaniają do przemyśleń, prowokują, by pytania, które padają, postawić też sobie. Czytając książkę, cały czas miałam  takie wrażenie, że autorka potrafi uważnie słuchać swoich rozmówców, na pewno im nie przerywa, jej pytania są krótkie i rzeczowe, a jednocześnie mądre, wywołują w rozmówcach chęć podzielenia się swoimi przeżyciami i  doświadczeniami. Może ich wypowiedzi nie są tak wprost dawaniem dobrych rad, ale powodują, że zaczynamy się zastanawiać nad własnym życiem, swoimi wyborami, nad tym, czy „zawsze jest ciąg dalszy”. Upewniają, że wciąż trzeba się starać, bo życie jest tego warte.